Τώρα, που το «τέλος της ιστορίας» δεν ήρθε, που η επικράτηση εσαεί της φιλελεύθερης οικονομίας και της αστικής δημοκρατίας δεν επαληθεύτηκε, που αποδεδειγμένα δεν είναι τα μοναδικά αποδεκτά μοντέλα εφαρμογής, είναι επιβεβλημένη η περίσκεψη και η επιστροφή στο παρελθόν. Για πολλούς βρισκόμαστε στην προϊστορία ακόμη, δεν έχουμε αγγίξει καν το πραγματικό περιεχόμενο της ιστορίας. Η διεύρυνση των ανισοτήτων και των αδικιών, η περιθωριοποίηση, η πείνα και η δυστυχία, η αλματώδης αύξηση του ανταγωνισμού των εξοπλισμών και οι πόλεμοι προειδοποιούν ότι το μέλλον της ανθρωπότητας διαγράφεται αβέβαιο και ζοφερό.
Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και η διάλυση των τότε ιδεολογικών αναφορών και μηχανισμών, που χειροκροτήθηκε πολύ από πολλούς, με διαφορετικές αντιλήψεις και προσδοκίες ο καθένας, όχι μόνο δεν έφερε καλύτερες μέρες για όλους και βελτίωση του επιπέδου της ζωής τους, όπως επικαλείτο η Δύση, αλλά τεράστιες διαφορές μέσα στο μοναδικό μοντέλο του φιλελεύθερου οικονομισμού, το οποίο παραπάνω από τρεις δεκαετίες εφαρμόζεται απρόσκοπτα, χωρίς αντίπαλο και αντίσταση. Μορφές βιαιότητας και σκληρότητας έχουν κυκλώσει τις κοινωνίες των ανθρώπων, η άνθιση του εθνικισμού και της πατριδοκαπηλίας, η παραπλάνηση και η υποκρισία, ο σκοταδισμός και οι ανηθικότητες λιπαίνουν τον ιμπεριαλισμό, ο οποίος με την απειλή ή και τη χρησιμοποίηση των όπλων έχει πετύχει τη χειραγώγηση των λαών, την εξαφάνιση κάθε είδους αξιοπρέπειας και την ολοκληρωτική τους υποδούλωση. Ο υποβιβασμός της προσωπικότητας του ατόμου, η εκμηδένιση της πνευματικής του συγκρότησης, η εκτεταμένη καταπίεση και η συνεχής μείωση της αγοραστικής του δύναμης, το αναγκάζουν να έρπει στα υπόγεια και να γλείφει τον πάτο από το μέλι, που σκόπιμα έχουν αφήσει οι τρυγητές για τους υπηκόους τους.
Η κατάσταση σε παγκόσμιο επίπεδο είναι δεδομένη. Η ακριβής θεώρηση του δουλικού εργαζόμενου, του υποταγμένου πολίτη, του υποτελούς ανθρώπου αποτυπώνεται στην εικόνα του σκυφτού, του απόλυτα εξαρτημένου. Ο πειθήνιος και υπάκουος δεν έχει τη δύναμη και το κουράγιο να προβληματιστεί, να αντιδράσει, να αγωνιστεί και να απαιτήσει μια ριζική αλλαγή για τον ίδιο, αλλά και την κοινωνία γενικότερα. Τα ψίχουλα, τα οποία ενίοτε του προσφέρονται είναι ακριβώς για τη μερική διατήρησή του στη ζωή μέχρι να μπορεί να παράγει για να είναι ωφέλιμος στο σύστημα των κυρίαρχων, αλλά και για να μάθει να ζει «κανονικά», ήρεμα και ειρηνικά με τη συστηματική στέρηση. «Αυτό που με τρομάζει δεν είναι η έλευση μιας κοινωνίας της επιτήρησης, αλλά ότι ζούμε ήδη σε αυτήν χωρίς να προβληματιζόμαστε» (Ζίγκμουντ Μπάουμαν).
Τα κρίσιμα ζητήματα που ταλανίζουν την κοινωνία εντοπίζονται σε ένα διαρκές άγχος εργασιακής επισφάλειας, στην απορρύθμιση της αγοράς εργασίας με μειούμενες αποδοχές, με μηδαμινές προοπτικές για την απόκτηση στέγης, σε μια εποχή ανακατατάξεων, όπου οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές με την κατάργηση του κράτους πρόνοιας μεγεθύνουν το κλίμα της αβεβαιότητας απαιτώντας και επιβάλλοντας από τους εργαζόμενους ολοένα και μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα σε όλα τα επίπεδα της ζωής.
Μετά από δυο παγκόσμιους πολέμους και τη συντέλεια σε ανθρώπους και υποδομές, κανείς δεν φανταζόταν ότι οι καιροί θα γύριζαν σε πρωτοφανείς αγριότητες και βαρβαρότητες. Όμως, το πιο δυσάρεστο από αυτά είναι ότι, δεν υπάρχουν κοινωνικά υποκείμενα, ομάδες ιδεολογικής βάσης, που θα αμφισβητήσουν την πρωτοκαθεδρία των λίγων, θα δημιουργήσουν συλλογικό κίνημα ελευθερίας για την ανατροπή των εξουσιαστικών δομών και τον εξανδραποδισμό των υπηρετών και των υπερασπιστών τους. Που θα επιβάλλουν όχι μόνο μεταρρυθμίσεις στην παιδεία, την υγεία και τη δικαιοσύνη, αλλά την αναδιάρθρωση εκ βάθρων της δημόσιας διοίκησης και θα απομακρύνουν τους διαχρονικούς ιδιοκτήτες του κράτους, που απομυζούν και λυμαίνονται τα δημόσια έσοδα, αποκτούν εξουσία και δύναμη και τη στρέφουν εναντίον εκείνων που τα παράγουν.
Υπάρχει ελπίδα για την αναδιάταξη της κοινωνίας και τη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου εφικτού και πραγματοποιήσιμου; Μπορεί ακόμη να επικρατεί η αρχή ότι, αυτοί που γεννήθηκαν για να υπακούν δεν πρέπει να έχουν λόγο για εκείνους που γεννήθηκαν για να διατάζουν; Ήδη στην Ευρώπη φαίνεται ότι κάτι αλλάζει. Τα σοσιαλιστικά κινήματα σε κάποιες χώρες αγωνίζονται σθεναρά για να αντιμετωπίσουν τη λαίλαπα της εκμετάλλευσης, που έχει βαθιά ριζώσει και έχει καταφέρει να διαμορφώσει αντιλήψεις και νοοτροπίες, να εξαγοράσει συνειδήσεις και να κατασκευάσει πλήθος από ανθρώπινα υποκατάστατα. Η κοινωνική συνειδητοποίηση και η βαθιά πίστη στην αλλαγή του μοντέλου της εφαρμοζόμενης ελεγχόμενης δημοκρατίας, με την ενημέρωση να την διαχειρίζονται οι βαρόνοι του πλούτου, η επαναφορά των αξιών της ισότητας, της δικαιοσύνης και της ελευθερίας και η ισότιμη κατανομή των παραγόμενων αγαθών, θα αργήσουν. Γιατί πρώτα θα αλλάξουν οι άνθρωποι και μετά οι κυβερνώντες. Οι καιροί προχωράνε και μαζί τους και εμείς. Αναλογιστήκαμε ποτέ τι θα παραδώσουμε στις επόμενες γενιές; Σε ποια μηνύματα του παρόντος μπορεί να στηριχθεί η αισιοδοξία του μέλλοντος; Ελπίδα, χωρίς όραμα και διαρκή αγώνα δεν μπορεί να υπάρξει. Δυστυχώς, φαίνεται να επιβεβαιώνεται η ρήση του Μπουκόφσκι: «Ο καχύποπτος και ο απαισιόδοξος είναι ρεαλιστής. Ο αισιόδοξος είναι ανόητος».