
Τον δομικό χαρακτήρα που εξακολουθούν να έχουν τα προβλήματα αναποτελεσματικότητας των δήμων, αποτυπώνει έρευνα που εκπόνησαν και δημοσίευσαν από κοινού, το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών και το Κέντρο Διεθνούς & Ευρωπαϊκής Πολιτικής Οικονομίας & Διακυβέρνησης του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Πρόκειται για τον «Δείκτη Αποτελεσματικότητας Δήμων», που εξετάζει τη διαχείριση των ΟΤΑ α΄ βαθμού το 2023.
Το θετικό σκέλος της έρευνας έχει λακωνική απόχρωση, καθώς μεταξύ των δήμων που παρουσιάζουν την καλύτερη αποδοτικότητα σε μια σειρά δεικτών, είναι ο Δ. Ελαφονήσου. Ο μικρότερος λακωνικός δήμος διακρίνεται, καθώς συγκαταλέγεται στην κατηγορία των μικρών νησιωτικών δήμων με επίδοση στο «καλύτερο 20%». Ενδιαφέρον, όμως, παρουσιάζει και η αξιολόγηση των υπολοίπων 4 δήμων του νομού, σε κρίσιμους λειτουργικούς τομείς.
Τα κύρια ευρήματα
- Η ανάλυση της αποτελεσματικότητας των δήμων για το 2023 εντοπίζει τη μεγαλύτερη αδυναμία τους στο πεδίο της Βιωσιμότητας, καθώς η μέση επίδοση ανά κατηγορία δήμου κυμαίνεται από 11-24 στα 100. Η αδυναμία των δήμων για συλλογή, επεξεργασία και διάθεση στοιχείων στο πεδίο της βιωσιμότητας συνδέεται με την επιχειρησιακή τους ικανότητα και την έλλειψη στελεχών με ανώτατη ή τεχνική μόρφωση.
- Η καλύτερη επίδοση των δήμων για το 2023 εντοπίζεται στο πεδίο της οικονομικής διαχείρισης, καθώς η μέση επίδοση ανά κατηγορία δήμου κυμαίνεται από 48-50 στα 100. Στο γεγονός αυτό, συμβάλει σημαντικά η συγκέντρωση των στοιχείων από τη Γενική Διεύθυνση Οικονομικών Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Αναπτυξιακής Πολιτικής του ΥΠΕΣ.
- Σήμερα, σχεδόν οι μισοί (45%) εργαζόμενοι στους ΟΤΑ είναι μη τακτικό προσωπικό, που σε μεγάλο βαθμό είναι εργαζόμενοι ορισμένου χρόνου (συμβάσεις έργου/ωρομίσθιοι) με χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό.
- Σημαντικές κρίνονται οι νομοθετικές ρυθμίσεις όπως το νέο σύστημα εποπτείας και αξιολόγησης της λειτουργίας των δήμων και διαθεσιμότητας ανοιχτών και προσβάσιμων δεδομένων που αφορούν τη λειτουργία τους (Ν. 5056/23). Οι δήμοι φαίνεται να προσπαθούν να ανταποκριθούν στη συλλογή και διάθεση στοιχείων, ωστόσο η επιχειρησιακή και στελεχιακή τους δυνατότητα είναι χαμηλή.
- Η πρόσβαση σε στοιχεία οικονομικών και προσωπικού των ΟΤΑ από τα Τμήματα Παρακολούθησης και Επεξεργασίας Οικονομικών Στοιχείων και Παρακολούθησης & Επεξεργασίας Στοιχείων Προσωπικού, του ΥΠΕΣ, από όπου προέρχονται τα σχετικά δεδομένα της μελέτης, είναι ένα θετικό βήμα παρακολούθησης του έργου των δήμων. Τα στοιχεία αυτά θα πρέπει να συμπληρωθούν άμεσα με μία πληρέστερη και ανοικτή βάση δεδομένων για το σύνολο των αρμοδιοτήτων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Οι τομείς που αξιολογούνται
Επισημαίνεται ότι, βάσει της επίδοσης κάθε δήμου σε κάθε κατηγορία, δίνεται μία τελική βαθμολογία σε κάθε δήμο σε μία κλίμακα από 0 (χειρότερη επίδοση) έως 100 (καλύτερη επίδοση). Η βαθμολόγηση των δήμων γίνεται μόνο συγκριτικά, βάσει της ταξινόμησής τους σε κατηγορίες σύμφωνα με τις διατάξεις του Κλεισθένη (Ν. 4555/2018).
Ο δείκτης αποτελείται από 5 βασικές κατηγορίες και 109 ενδείκτες που αξιολογούν: α. Την οργάνωση και τη διακυβέρνηση: το κατά πόσο ο δήμος δρα βάσει ενός συγκεκριμένου επιχειρησιακού πλάνου, με στοχοθεσία, διαφάνεια και λογοδοσία, β. Την οικονομική διαχείριση: την αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων, στοχεύοντας στις επενδύσεις για βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών, με την μικρότερη δυνατή επιβάρυνση του πολίτη, γ. Τις υπηρεσίες: το εύρος υπηρεσιών που προσφέρει ο δήμος σε νέους, παιδιά, ηλικιωμένους, ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, τις υπηρεσίες πολιτισμού, άθλησης και εκπαίδευσης, δ. Τη βιωσιμότητα: το κατά πόσο ο δήμος ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις για απορρίμματα, ανακύκλωση και πράσινη ανάπτυξη, ε. Την πολιτική προστασία: τον βαθμό ετοιμότητας του δήμου για επέμβαση σε περιπτώσεις ανάγκης.
Η βαθμολογία
Ως προς τη συνολική βαθμολογία των δήμων στον Δείκτη Αποτελεσματικότητας για το 2023, τα αποτελέσματα είναι:
- Στην κατηγορία των μητροπολιτικών κέντρων, οι Δήμοι που ανήκουν στο καλύτερο 20% είναι οι εξής: Λυκόβρυσης-Πεύκης, Πεντέλης, Δήμος Βύρωνα, Μοσχάτου-Ταύρου, Πυλαίας-Χορτιάτη, Κηφισιάς, Αμπελοκήπων-Μενεμένης, Νέας Ιωνίας, Παπάγου-Χολαργού, Ελληνικού-Αργυρούπολης.
- Στην κατηγορία των μεγάλων ηπειρωτικών δήμων, οι Δήμοι που βρίσκονται στο καλύτερο 20% είναι οι εξής: Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης, Σερρών, Βέροιας, Φλώρινας, Κομοτηνής, Παιονίας, Χερσονήσου, Τρίπολης, Αλμωπίας, Κορινθίων, Κατερίνης, Αλεξανδρούπολης, Ορεστιάδας, Ηρωικής Πόλεως Νάουσας, Ελασσόνας, Βόλου, Αργοστολίου, Πέλλας, Θέρμης.
- Στην κατηγορία των μεσαίων ηπειρωτικών δήμων, οι Δήμοι που βρίσκονται στο καλύτερο 20% είναι οι εξής: Λοκρών, Ξηρομέρου, Ραφήνας-Πικερμίου, Ιστιαίας-Αιδηψού, Αλιάρτου-Θεσπιέων, Σιθωνίας, Σοφάδων, Φαρσάλων, Πύδνας-Κολινδρού, Καμένων Βούρλων, Πάργας, Οιχαλίας, Κασσάνδρας, Στυλίδας, Ξυλοκάστρου-Ευρωστίνης, Φαιστού, Αμυνταίου, Αποκορώνου, Βέλου-Βόχας, Μαρκοπούλου Μεσογαίας.
- Στην κατηγορία των μικρών ηπειρωτικών και μικρών ορεινών δήμων, οι Δήμοι που βρίσκονται στο καλύτερο 20% είναι οι εξής: Αγίου Βασιλείου, Λίμνης Πλαστήρα, Νότιας Κυνουρίας, Αγρικών, Βελβεντού, Τροιζηνίας-Μεθάνων, Φιλιατών, Ζαγορίου.
- Στην κατηγορία των μεγάλων και μεσαίων νησιωτικών δήμων, οι Δήμοι που βρίσκονται στο καλύτερο 20% είναι οι εξής: Σαλαμίνας, Μυκόνου, Άνδρου, Καλυμνίων, Τήνου, Σκιάθου.
- Στην κατηγορία των μικρών νησιωτικών δήμων, οι Δήμοι που βρίσκονται στο καλύτερο 20% είναι οι εξής: Αγκιστρίου, Σερίφου, Σαμοθράκης, Ύδρας, Φούρνων Κορσεών, Μεγανησίου, Φολεγάνδρου, Ελαφονήσου.
Οι επιδόσεις και η κατάταξη
των δήμων της Λακωνίας
Πολύτιμα για εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων είναι και τα στοιχεία για τη λειτουργία των μηχανισμών των λακωνικών δήμων (αλφαβητικά), σε κάθε κατηγορία του δείκτη (Οργάνωση και Διακυβέρνηση, Οικονομική Διαχείριση, Υπηρεσίες, Βιωσιμότητα, Πολιτική Προστασία), η βαθμολογία που αποσπούν και η τελική θέση τους στην επιμέρους κατάταξη.
Εκτός του Δ. Ελαφονήσου, που βρίσκεται στο κορυφαίο 20% της κατηγορίας του (βαθμολογία 25,35% - θέση 8 από 35 στους μικρούς νησιωτικούς δήμους), την καλύτερη εικόνα -σε επίπεδο νομού και κατ’ αναλογία ταξινόμησης πανελλαδικά- φαίνεται να καταλαμβάνουν:
- Δ. Μονεμβασίας (βαθμολογία 34,04 – θέση 22 από 94 στους μεσαίους ηπειρωτικούς δήμους).
- Δ. Ευρώτα (βαθμολογία 31,21 – θέση 30 από 94 στους μεσαίους ηπειρωτικούς δήμους).
- Δ. Ανατ. Μάνης (βαθμολογία 26,33 – θέση 51 από 94 στους μεσαίους ηπειρωτικούς δήμους).
- Δ. Σπάρτης (βαθμολογία 32,02 – θέση 54 από 93 στους μεγάλους ηπειρωτικούς δήμους).
Δείτε σε μεγέθυνση τον πίνακα παρακάτω στην έκθεση εικόνων