Γράφει ο Δρ. Γεώργιος Βακής
Το μελάνωμα αποτελεί ένα κακόηθες νεόπλασμα που προέρχεται από τα μελανοκύτταρα του δέρματος. Τα μελανοκύτταρα βρίσκονται στο κατώτερο στρώμα της επιδερμίδας και παράγουν μελανίνη, τη χρωστική που προσδίδει το χρώμα του δέρματος. Εντοπίζεται συνήθως στο δέρμα και αποτελεί τον πιο θανατηφόρο τύπο καρκίνου του δέρματος, λόγω του ότι μπορεί να μετασταθεί σε κάθε όργανο ή ιστό του σώματος. Η συχνότητά του όλο και αυξάνεται, με ρυθμό μεγαλύτερο από αυτόν όλων των άλλων κακοηθών νεοπλασμάτων. Αποτελεί το συχνότερο κακόηθες νόσημα στις γυναίκες ηλικίας 25-29 ετών, ενώ η επίπτωση του μελανώματος αυξάνεται με την ηλικία. Στην Ελλάδα, η εκτιμώμενη επίπτωση της νόσου για το 2012 είναι 3,2 νέες περιπτώσεις ανά 100.000 άτομα και η εκτιμώμενη θνησιμότητα από τη νόσο είναι 1,3 ανά 100.000.
Ο καρκίνος του δέρματος ή μελάνωμα (ανώμαλη ανάπτυξη των κυττάρων του δέρματος) αναπτύσσεται συχνότερα σε σημεία της επιδερμίδας που είναι εκτεθειμένα στον ήλιο. Αλλά αυτή η κοινή μορφή καρκίνου μπορεί επίσης να εμφανιστεί σε περιοχές του δέρματος, οι οποίες δεν εκτίθενται πολύ στον ήλιο. Το μελάνωμα αποτελεί όχι μόνο τον πλέον κακοήθη δερματικό όγκο, αλλά και έναν από τους πλέον κακοήθεις καρκίνους γενικώς. Μπορεί να κάνει μετάσταση σχεδόν σε κάθε όργανο ή ιστό του σώματος και να οδηγήσει στο θάνατο σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα μετά την υποτροπή του.
Η κλινική εικόνα των μελανωμάτων ποικίλλει και δεν υπάρχει κάποια αλλαγή της βλάβης που να είναι παθογνωμονική. Συχνά, η πρώτη ένδειξη για το μελάνωμα είναι η αλλαγή στο μέγεθος, σχήμα ή χρώμα ενός σπίλου (ελιάς). Στους άντρες εμφανίζεται συχνότερα στον κορμό, κεφάλι και λαιμό, ενώ στις γυναίκες εμφανίζεται συνήθως στους βραχίονες και κνήμες. Το συνηθέστερο πρώιμο σύμπτωμα είναι η εμφάνιση κνησμού και αργότερα προστίθενται συμπτώματα όπως ευαισθησία, αιμορραγία και εξελκώσεις στο δέρμα.
Η Αμερικανική Ακαδημία Δερματολογίας συνιστά να προσέχετε τα ακόλουθα χαρακτηριστικά, σύμφωνα με το ABCDE του μελανώματος:
1) Α από το Asymmetry-Ασυμμετρία,
2) B από το Border - Ακανόνιστα περιμετρικά όρια στο σημάδι,
3) C από το Color - Οι διαφορετικοί χρωματισμοί είναι ένα “σήμα-κατατεθέν ” του καρκίνου του δέρματος,
4) D από το Diameter - Διάμετρος μεγαλύτερη από 6 χιλιοστά,
5) E από την Evolving - εξέλιξη στο χρόνο, η οποία αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την έγκαιρη διάγνωση της νόσου.
Τέλος, αν ένα σημάδι έχει αρκετά μεγάλο μέγεθος, τότε μπορεί να είναι καρκίνος. Οτιδήποτε ξεπερνάει τα 6 χιλιοστά είναι μεγάλο σημάδι.
Ποιοι διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο
Οι παράγοντες αυξημένου κινδύνου για ανάπτυξη μελανώματος είναι το ανοιχτόχρωμο δέρμα, η παρουσία άτυπων σπίλων, τόσο στις ακάλυπτες όσο και στις προστατευμένες περιοχές του δέρματος, θετικό ατομικό και οικογενειακό ιστορικό για μελάνωμα και ιστορικό ηλιακού εγκαύματος.
Όλα τα άτομα δεν διατρέχουν τον ίδιο κίνδυνο να αναπτύξουν μελάνωμα (10 άτομα στα 100.000). Ορισμένα, όμως, με συγκεκριμένα εξωτερικά -φαινοτυπικά, όπως λέγονται- χαρακτηριστικά, έχουν πολλαπλάσιες πιθανότητες να αναπτύξουν ένα μελάνωμα απ’ ότι άλλα. Τα άτομα αυτά ανήκουν σε μία από τις ακόλουθες πέντε ομάδες και εδώ θα πρέπει να εστιάσει τις προσπάθειές του ο προληπτικός έλεγχος:
1. Έχουν ύποπτους μελαγχρωστικούς σπίλους, δηλαδή ελιές. Οι ελιές είναι συνήθως καλοήθεις. Οι ύποπτες ελιές ή σπίλοι χαρακτηρίζονται από τα εξής σημάδια:
α. Έχουν μέγεθος πάνω από 8 χιλιοστά.
β. Αυξάνει ξαφνικά το μέγεθός τους (αρχίζει να διογκώνεται).
γ. Αρχίζει να απλώνεται
δ. Αλλάζει ξαφνικά χρώμα
ε. Αιμορραγεί ή εμφανίζεται εξέλκωση που δεν επουλώνεται.
2. Παρουσιάζουν το «σύνδρομο δυσπλαστικών σπίλων», δηλαδή πολλαπλούς (συνήθως πολλές δεκάδες), συγγενείς μελαγχρωστικούς σπίλους στο κορμί και στα άκρα.
3. Υποφέρουν από δερματολογικές ασθένειες ή ανωμαλίες, όπως μελαγχρωστικό ξηρόδερμα, ψωρίαση, λεύκη (κηλίδες του δέρματος χωρίς μελανίνη), αλφισμό (συγγενή, καθολική έλλειψη μελανίνης) κ.ά.
4. Έχουν πολύ λευκό δέρμα, ίσως και φακίδες, ξανθά ή κόκκινα μαλλιά, γαλανά ή πράσινα μάτια, μαυρίζουν δύσκολα στον ήλιο και παθαίνουν εύκολα εγκαύματα (δερματικός φωτότυπος 1 ή 2).
5. Έχουν περάσει άλλες μορφές καρκίνου ή έχουν κληρονομικές νόσους. Οι χρωματοσωμικές ανωμαλίες ή μεταλλάξεις, όπως λέγονται, προδιαθέτουν στην ανάπτυξη καρκίνου και μελανωμάτων.
Αντιμετώπιση του μελανώματος
Σε κλινική διάγνωση του μελανώματος, η θεραπεία είναι η χειρουργική αφαίρεση της βλάβης και ιστολογική και παθολογοανατομική εξέταση του παρασκευάσματος. Στη συνέχεια, σε συνάρτηση με τα αποτελέσματα της εξέτασης, γίνεται συστηματική αντιμετώπιση, που αποτελείται από συμπληρωματική εκτομή της βλάβης ανάλογα με το πάχος του πρωτοπαθούς μελανώματος και έλεγχο για μετάσταση στους περιοχικούς λεμφαδένες.
Το μελάνωμα συχνά είναι ιάσιμο, αν εντοπιστεί νωρίς, με τη συνολική επιβίωση των ασθενών με μελάνωμα να ξεπερνά το 80%. Η αυτοεξέταση του δέρματος αποτελεί σημαντική μέθοδο πρόληψης. Για το σκοπό αυτό, θα πρέπει να βρίσκεστε σε ένα καλά φωτισμένο δωμάτιο χρησιμοποιώντας έναν ολόσωμο καθρέφτη και έναν φορητό καθρέφτη, ώστε να παρατηρείτε με τη μέγιστη προσοχή τα σημάδια.
_________________
Γεώργιος Ι. Βακής, MD, MSc (Ho), PhD (Ho)
Πλαστικός, Επανορθωτικός & Αισθητικός Χειρουργός
Κ. Παλαιολόγου 85, Σπάρτη
Τ: 27310 20015, 6947558055
