Ο άνθρωπος, που χρησιμοποίησε όσο λίγοι την ιδιομορφία της μανιάτικης πέτρας στην γλυπτική του δημιουργία, ενσωματώνοντας προσωπικό χαρακτήρα και δωρικό στοιχείο στα σπουδαία έργα του, είναι σήμερα φιλοξενούμενος της στήλης «ΣυνΛακεδαιμονίων». Πρόκειται για τον καταξιωμένο Μανιάτη γλύπτη και λαογράφο κ. Μιχάλη Κάσση, ο οποίος σε μία από τις σπάνιες δημόσιες παρεμβάσεις του, μεταξύ άλλων, αναφέρεται στην αγαπημένη του γενέτειρα, το σημαντικότερο έργο τη ζωής του, τις παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας, τους πνευματικούς ανθρώπους, ενώ αποκαλύπτει και τα σχέδιά του για το μέλλον.
Έργα του Μιχ. Κάσση βρίσκονται σε περιοχές της Λακωνίας, όπως ο Πύργος Διρού και η Αρεόπολη Αν. Μάνης, η Σπάρτη και το Παρόρι, αλλά και σε πολλές πλατείες πόλεων της Ελλάδας, όπως στην Ερέτρια, τη Βόνιτσα, την Καλαμάτα, τα Νέα Λιόσια, τα Άνω Λιόσια, τα Ανώγεια Ρεθύμνου, το Πέραμα, τον Λουτρόπυργο, την Ηλιούπολη, το Χαλάνδρι, το Λαύριο κ.λπ. Τα έργα αυτά έχουν κατασκευαστεί από μάρμαρο ή ορείχαλκο, μεγάλων διαστάσεων. Το ύψος τους κυμαίνεται από 3 μ. μέχρι 6,5 μ. Επίσης, στο Τέξας των ΗΠΑ υπάρχει στην είσοδο του μεγάλου σταδίου της πόλης, ένας αθλητής, σε υπερφυσικό μέγεθος, που με τη δάδα του μεταφέρει το ελληνικό φως το οποίο ανάβει όλο το 24ωρο. Ακόμα, μικρότερα έργα του υπάρχουν σε πόλεις της Αμερικής και της Κιργιζίας (πρώην Σοβιετική Ένωση). Μικρά έργα του Μιχ. Κάσση συναντώνται, επίσης, στην Εθνική Πινακοθήκη, την Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων, τον Δήμο Νικαίας και σε πολιτιστικά κέντρα, κολέγια και ιδιωτικές συλλογές της χώρας.
Επιπλέον, ο Μιχ. Κάσσης έχει τοποθετήσει (πολλές) προτομές από ορείχαλκο και μάρμαρο σε πολλές πλατείες και νεκροταφεία, όπως του Κώστα Δαβάκη, του Μαντούβαλου, της Πολίτη, του Κώστα Βιδάλη, του Περίκου (Αθήνα – Χίο) και του Νίκου Πολίτη. Είναι, ακόμα, ο δημιουργός της προτομής του σπουδαίου Λάκωνα ποιητή Γιάννη Ρίτσου στην καστροπολιτεία της Μονεμβασιάς, αλλά κι ενός αρχιτεκτονικού μνημείου 12.5 μ. και προτομής του Γιώργου Τσιμπιδάρου – Φτέρη στην Αρεόπολη. Τέλος, έχει συνθέσει το μνημείο του Δήμου Κατσουλάκου και την προτομή του στην Κίττα Αν. Μάνης, ενώ έχει υλοποιήσει προτομές για πλήθος άλλων ανώνυμων ανθρώπων.
- Τί ρόλο έχει παίξει το παραμύθι στην ζωή σας;
Η ΚΥΡΙΑΚΟΥΛΑΙΝΑ (1946)
Καθισμένος σ’ ένα ξύλινο σκαμνάκι
κι άλλα αδέλφια ήταν κοντά μου
μέσα στη φουρνοκαλύβα
καθώς σπίκιζε το τζάκι
κρεμαστήκαμε και πάλι
απ’ τα χείλη της γιαγιά μου.
Κυρά, πες μας κι άλλο ένα παραμύθι
για το Λιόντα, για το δράκο
για τη Λάμια, για το φίδι
το κουκί και το ρεβύθι
το στοιχειό που ‘ταν στο λάκκο.
Για το δίκιο, τη κακία
για την αρετή, τη γνώση
τ’ αντρειωμένου νιού τη σπάθα
του φτωχού την αδικία
και του πλούσιου τη βρώση.
Μεσ’ στης θύμησης τα βάθη
το πουλί της σκέψης μπαίνει
στ’ ολομούτζουρο νταβάνι
λες και κοίταζε να μάθει
ξάφνου απόφαση το παίρνει.
Τα διηγάτου τόσο ωραία
κι όλοι μ’ ανοιχτό το στόμα
έγραφε γραμμές στη στάχτη
την κοιτάζαμε η παρέα
ας μη τέλειωνε ακόμα!!
Κι όλα αυτά τα παραμύθια
που με βάζανε σε σκέψη
- δεν υπάρχει πια η γιαγιά μου,-
πόσο τη θυμούμαι αλήθεια!
Το μυαλό μούχαν δουλέψει!...
- Ποιους θα χαρακτηρίζατε σήμερα ήρωες;
Τα τρία παιδιά που κάηκαν στην Ικαρία το 1994 για να σώσουν συνανθρώπους τους, ανήμπορους γέροντες, από το δάσος που μαινόταν η φωτιά και η φωτιά δεν χωρατεύει και τους ανθρώπους που θυσιάζονται στους άνισους πολέμους για τον λαό τους.
- Από τί πάσχει η ελληνική κοινωνία;
Δεν αφήνει ποτέ άξιο ηγέτη να κυβερνήσει τη χώρα και από την ξενομανία.
- Τί σας στενοχωρεί περισσότερο από όσα συμβαίνουν;
Δεν σιγουρευτήκαμε τι ηγέτη θα ‘χει η χώρα για να ζήσει καλύτερα.
- Το πνεύμα έχει χώρο στις σύγχρονες κοινωνίες;
Η Ελλάδα μπορούσε να κάνει εξαγωγή πνεύματος με τόσους πνευματικούς ανθρώπους που διαθέτει και να ενισχύσει την προβολή του πολιτισμού της. Τι έχει κάνει η Πολιτεία και η τοπική κοινωνία της Λακωνίας για την προβολή του έργου του Λιαντίνη ή του Πουλαντζά, του Παρορίτη ή του Φτέρη και τόσων άλλων;
- Θα συμφωνούσατε στο ότι ζούμε την εποχή της παραλογοτεχνίας;
Συμφωνώ. Και χρέος των πνευματικών ανθρώπων είναι να πρωτοστατούν σε δωρικό βάθος ουσίας για ό,τι πνευματικό.
- Οι πνευματικοί άνθρωποι σε τι καθεστώς ζουν σήμερα;
Οι πραγματικοί πνευματικοί άνθρωποι είναι στην αφάνεια και προβάλλονται όσοι έχουν διασυνδέσεις.
- Ποιο θεωρείτε το πιο σημαντικό έργο της ζωής σας;
Το ανολοκλήρωτο Λαογραφικό Μουσείο στον Πάληρο Μάνης και τα γλυπτά μου «Η μάνα Ελλάδα δέσμια» στην Ερέτρια, «Η ηρωίδα του Διρού» στη πλατεία Διρού, που με την στάση της δείχνει, ότι αυτός ο τόπος δεν πατιέται εύκολα (το έκανα όταν ήμουν πρωτοετής φοιτητής της Σχολής Καλών Τεχνών – Πολυτεχνείο, Αθήνας το οποίο και δώρισα). Επίσης, το μνημείο του Φτέρη, πριν την Αρεόπολη, το μνημείο της Βέργας και η έκθεση για τη Μάνη το 1976 στο Ζάππειο Μέγαρο. Όλα αυτά χωρίς αμοιβή, προσφορά στην ιστορία της Μάνης.
- Ιστορία και ποίηση πώς συνδυάζονται;
Έχουμε μεγάλους ποιητές γιατί η ιστορία μας είναι μεγάλη.
- Τί είναι η Μάνη για την Ελλάδα;
Μάνα και Πατέρας, Κιβωτός των εθνικών μας παραδόσεων, ένα δωρικό απομεινάρι μιας πρωτόγονης δημοκρατίας.
- Τί βλέπουν οι ξένοι στη Μάνη που δεν βλέπουν οι Έλληνες;
Βλέπουν ένα δωρικό τοπίο όπου έζησαν και μεγαλούργησαν άνθρωποι χωρίς νερό, τους θυμίζει Ομηρικό τοπίο.
- Τί σχεδιάζετε για το μέλλον;
Να εκδώσω μια μελέτη που έχω κάνει για την Ζωή και την Αρχιτεκτονική της Μάνης. Πιστεύω ότι θα ανακυληθούνε πολλά πράγματα της ιστορίας της (μια και έχουν γραφτεί πολλά ξώπετσα). Μεγάλος σύμμαχός της ήταν η αρχιτεκτονική, η πέτρα. Και πάνω σ’ αυτή κρατήθηκε λεύτερη. Ήταν ένας ξερόβραχος λεύτερος μέσα στην Οθωμανική αυτοκρατορία που κρατούσε τότε τρείς ηπείρους: Αφρική, Ασία και σχεδόν όλη την Ευρώπη και τη Μεσόγειο. Σ’ αυτό βοήθησαν οι κουρσάροι, (άλλο από τους πειρατές), οι Μανιάτες, ο Λάμπρος Κατσώνης, ο Ανδρέας Φερούσης (Ανδρούτσος) και ο καπετάν Ζαχαριάς.
Ο Κωστής Παλαμάς λέει στο ποίημά του Η φλογέρα του βασιλιά /Λόγος τέταρτος: «Νά οι Μανιάτες! Κι είναι όπως είναι οι βράχοι τους, και σουβλεροί και ολόρθοι, και ολόγυμνοι και απάτητοι και ξεμοναχιασμένοι, τα Κακοβούνια, ο Ματαπάς. Κουρσάροι για κουρσάρους. Και βρίσκονται και πλάι μ’ αυτούς, μόνο μ’ αυτούς μονιάζουν, κι άλλοι ανυπόταχτοι, στερνοί και μετρημένοι, αρχαίων, σβησμένων Όλυμπων πιστοί, και καλογεροφάγοι».
- Σε τί ελπίζετε;
Στις νέες ιδέες που θα μας φέρουν οι νέες γενιές. Βλέπω σε όλο τον κόσμο τις αντιδράσεις των νέων ανθρώπων και μακάρι να κατορθώσουν κάτι να αλλάξουν.
Λίγα λόγια για τον Μιχ. Κάσση
Ο Μιχάλης Κάσσης γεννήθηκε στον Πάληρο της Μέσα Μάνης. Σπούδασε γλυπτική, κεραμική, γυψοτεχνία και χαλκοχυτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Επί 25 χρόνια διεύθυνε τα εργαστήρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου (Τ.Α.Π). Έχει λάβει μέρος σε πολλά συμπόσια μέσα κι έξω από την Ελλάδα με θέμα την Τέχνη. Ο Μ. Κάσσης, σαν πνεύμα ανήσυχο που είναι, ασχολείται εκτός από τη γλυπτική με τη λαογραφία, την πεζογραφία, την ποίηση, τη λαϊκή αρχιτεκτονική. Έχει κάνει πολλές ομιλίες σε λαϊκά πανεπιστήμια, πολιτιστικά κέντρα, σε διάφορους άλλους χώρους με ποικίλα θέματα. Έχει πάρει μέρος σε δεκάδες ομαδικές εκθέσεις κι έχει στο ενεργητικό του δώδεκα προσωπικές εκθέσεις -πολλές από τις οποίες ήταν τιμητικές- κι επτά πανελλήνιες.
Τα τελευταία χρόνια, εκτός από τις άλλες του ασχολίες, ο χρόνος του είναι γεμάτος από την ανεύρεση και συλλογή έργων λαϊκής τέχνης, που θα τοποθετήσει στο ιδιωτικό Μουσείο που χτίζει στη γενέτειρά του, στον Πάληρο. Το κτίσμα αυτό βρίσκεται στην ολοκλήρωσή του. Τα υπάρχοντα υλικά (χρηστικά και διακοσμητικά σκεύη και αντικείμενα λαϊκής κληρονομιάς) τα είχε δανείσει στο Υπουργείο Πολιτισμού (επί υπουργού Τριπάνη) το 1976 για να εκτεθούν στο Ζάππειο Μέγαρο όπου κάλυψαν χώρο 810 τμ.
Στο εργαστήριο του Μιχ. Κάσση στο Ν. Φάληρο Αττικής (Τζιροπούλου 15), τις τρεις Δευτέρες κάθε μήνα γίνονται διαλέξεις σχετικά με τον Πολιτισμό – Ιστορία – Γλώσσα και Οικολογία από διακεκριμένους επιστήμονες και καλλιτέχνες και φυσικά και από τον ίδιο τον Μιχ. Κάσση.
Δείτε παρακάτω μερικά από τα έργα του Μιχάλη Κάσση
Αναμονή. Γι' αυτούς που πνίγηκαν στο ναυάγιο του Ηρακλείου στην Φαλκονέρα. Στη φωτογραφία και ο Μιχ. Κάασης
Αντάρτης (σε πέτρα Μάνης)
Ελλάδα (σε σχιστολιθικό γρανίτη Ικαρίας)
Καπετάν Ζαχαριάς
Λαμπαδοδρόμος στο Τέξας
Λεωνίδας (σε σχιστολιθικό γρανίτη Ικαρίας)
Λυκούργος (σε γυαλί)
Μάνα Ελλάδα δέσμια στην Ερέτρια
Μάνα που περιμένει το παιδί της από το Μακρονήσι στο Λαύριο
Μοιρολόι (σε ορείχαλκο)
Σκουλάς Μανώλης - πυρπολητής Αρκαδίου Κρήτης - Ανώγεια (3,5 μ. υψος)
Σκουλάς Μανώλης (στον πηλό)
Σπαρτιάτισσα Μάνα στο Παρόρι Σπάρτης
Επιμέλεια: Δ. Αβούρης, Χρ. Πετρούλιας
Ενημερωθείτε για όλη την επικαιρότητα της Λακωνίας και όχι μόνο μέσα από τη συνεχή ροή του www.lakonikos.gr. Κάνετε like στη σελίδα και γίνετε μέλος στην ομάδα του lakonikos.gr στο Facebook για να μαθαίνετε τα νέα πρώτοι! Με το κύρος και την αξιοπιστία του "Λακωνικού Τύπου", της μοναδικής ημερήσιας εφημερίδας της Λακωνίας με ιστορία 20 και πλέον ετών
